Het nieuwe wereldbeeld dat het boek beschrijft klopt voor mij zoveel beter dan wat we nu aan het doen zijn. Ook al weten we nog niet hoe we van hier naar daar komen. Het boek geeft daarin handvatten en legt uitdagingen neer voor de jonge onderzoekers van nu.
Wat mij prikkelde/raakte beschrijf ik onder deze kopjes:
- Op zoek naar een nieuwe levensoriëntatie.
- De aarde hoort ons niet toe, de richting is symbiose.
- Zoveel namen die mij niets zeggen.
- We bewegen in die richting zoals palraderen
- De zorg en de troost.
Het is dus allesbehalve een samenvatting van het boek.
Op zoek naar een nieuwe levensoriëntatie.
Onze voortdurende behoefte aan levensorientatie komt niet uit de lucht vallen, maar vind haar wortels in wat de biologen adaptatie of aanpassing noemen. Een organisme dat zich niet aan de omgeving aanpast, is uiteindelijk ten dode opgeschreven. (pg 275)
De aarde hoort ons niet toe, de richting is symbiose.
De mensheid dacht ooit dat de zon om de aarde draaide, en dat de aarde plat was. Dat blijkt niet zo te zijn. Wij denken in ons huidige wereldbeeld over de aarde in termen van rentmeesterschap en eigenaarschap.
Het wereldbeeld dat lijkt op te komen is dat waarin we leven in symbiose met de aarde. Waarbij de aarde het zich ontwikkelende/civiliserende organisme (met geheugen) is waar wij deel van uitmaken. Een tijdperk waarvan de start nauw samenhangt met de Earthrise foto: voor het eerst aanschouwden we onze planeet vanuit de verre ruimte, met op de voorgrond de maan.
De Earth System Science onthult een veel ingrijpendere eis: de mensheid zal de macht aan de aarde moeten overdragen en zich moeten schikken in de symbiose met deze planeet. De nieuwe sociale ordening van het symbiotische wereldbeeld zal zich met deze onwelkome waarheid moeten verstaan (pg 300)
Zoveel namen die mij niets zeggen.
Al lezend kwam ik namen tegen waar ik nog nooit van gehoord had. Mensen die zich die zich jarenlang gebogen hebben over een onderwerp. Die gebruik maakten van de wetenschappers die hen voorgingen (reuzen die op de schouders van reuzen staan)
Dick Holland:
En al die jaren, dag en nacht, wentelde het zuurstofverhaal rond in zijn brein. Hij ontwikkelde een diepe intuïtie om de betekenis van de gegevens en de betrouwbaarheid van zijn collega’s te kunnen beoordelen. Op die manier kon hij in de loop van de tijd, naarmate het zuurstofverhaal zich in zijn hoofd steeds meer uitkristalliseerde, een zeldzame intimiteit bereiken met de werkelijkheid. (pg 188)
Lynn Margulis:
Voor Lynn was symbiose geen biologische curiositeit, zoals de meesten van haar collega’s dachten, maar de essentie van het leven. Organismen verkrijgen hun identiteit niet door rechtstreekse afstamming, maar door versmelting van totaal verschillende voorouders. In het evolutieproces is symbiose een aanhoudende bron van innovatie en de hele aarde is van die intieme samenwerking doortrokken. (pg 130)
Sebastiaan Kooijman:
leest wiskundige berekeningen alsof het stripverhalen zijn. Hij beschikt over een ongebruikelijk overzicht van het leven op aarde. (pg 212)
Om dat op het spoor te komen moeten we uitzoomen, weg van de moleculaire wereld in de bacteriecel. Geleidelijk aan vervagen de details van het pandemonium. En dan, als we beginnen om de dynamiek van de hele cel te overzien, gebeurt er een wonder. Plotseling zin we getuige van een heuse emergentie – het opduiken van een eenvoudige ordening te midden van de chaos. In zijn geheel blijkt het stofwisselingsnetwerk te zijn georganiseerd volgens een handvol simpele regels. ( pg 216/217)
En nog veel meer. Ik leer van dit boek over de dilemma’s en paradigma-shifts in onderzoek. Leer over vakgebieden waarvan ik niet wist dat ze bestonden. En ben een fan geworden van Big History en Earth system science.
Vergelijk deze voorstelling (rechts, Earth System Science) nu eens met haar voorganger – de modernistische geologie waarin ik in mijn studententijd kennis maakte (de figuur links). Je ziet dan in een oogopslag hoe het symbiotische wereldbeeld de geologie heeft verrijkt. In de eerste plaats kwam de nadruk te liggen op de aarde als geheel, terwijl de geologen zich tot diep in de jaren zestig beperkten tot fragmenten, de puzzelstukjes van de aarde. In de twee diagrammen heb ik dit aangegeven door de namen van de op elkaar inwerkende onderdelen (gesteenten, lucht, water en leven) door hun mondiale tegenhangers te vervangen (geosfeer, atmosfeer, hydrosfeer en biosfeer). Bovendien symboliseert de rechthoek die het interagerende complex omhult de systeembenadering en de halfgesloten toestand van de aarde. (pg 150/151)
En ik vraag me tussendoor af waarom ik die mensen en hun theorieën niet ken. Of die als jong mens nu vanzelf op je pad komen in het onderwijs of (nog) niet.
We bewegen in die richting zoals palraderen
Het lezen over de grote geschiedenis en kringloop van kalk en zuurstof verwonderen me. Prachtig zoals dat georganiseerd is, zoals het zich in de loop van de geschiedenis heeft aanpast.
In het hoofdstuk, het palrad van de civilisatie las ik diezelfde grote geschiedenis van de civilisatie. Ook hier verwondering over de wonderlijke organisatie ervan. De mogelijkheid om het terug te brengen tot een handvol regels/criteria.
En dan zijn we dus aangekomen bij het palrad:
Het gaat om een radertje met asymmetrisch tanden, aan de ene kant gebogen, aan de andere kant recht. Een pal zorgt ervoor dat het ding maar in 1 richting kan ronddraaien…. (pg 55)
Engels: ratchet. Dingen die beschikken over een ratchet ontwikkelen zich in een richting en verwijderen zich daarom steeds verder van de oorspronkelijke toestand. De groei is cumulatief, want voortdurend voegen zich nieuwe elementen aan de structuur toe. (pg 56)
Een legioen van palraderen verrijst voor ons geestesoog. Naarmate ze hoger ten hemel rijzen, voegen zich nieuwe vertakkingen en verbindingen aan het groeiend netwerk toe. Soms veranderen ze van koers, blijven steken in hun opwaartse gang of zakken zellfs een eind terug, maar dan stijgen ze weer razendsnel omhoog. Terwijl we dit wonderlijke schouwspel in ons opnemen, openbaart zich een fundamentele lacune in onze kennis, het lijdt geen twijfel of al die palraderen vormen samen 1 geheel: de aarde. Maar wat we te zien krijgen, zijn de afzonderlijke bomen en takken, terwijl het eigenlijke bos zich onttrekt aan de waarneming. (pg 204)
De zorg en de troost.
Alleen wat in symbiose leeft met de aarde houdt het uit en de rest verdwijnt. Niemand weet wat we precies onder die symbiose moeten verstaan, maar de civilisatie zoals die nu is valt er zeker niet onder. (pg 291)
maar de ongehoorde dynamiek en mondiale omvang van het civilisatieproces gaan de genetica ver te boven…. (pg 292)
Het boek heeft het vaker over de samenwerking tussen de natuur- en de menswetenschap. Over het onder ogen durven zien van de werkelijkheid met de goeie mix van distantie en betrokkenheid. Het onderzoeken van die werkelijkheid om daarin de oplossingen te vinden, de emergenties te zien.
Zoals de jonge visser in het verhaal van Een afdaling in de maalstroom, de sleutel tot dit boek, een vertelling van Edgar Allan Poe. Hem lukte het om op die manier te ontsnappen aan de dood.