Dit artikel werd ook geplaatst op “het Kind”.
Om te begrijpen waarom ik die vraag stel, zal ik eerst even uitleggen hoe ik bedrijfseconomie in het eerst jaar doceer en welke weerstand ik daarbij ontmoet.
In het eerste semester propedeuse bedrijfseconomie/accountancy komt het erop neer dat de studenten leren om het financiële deel van een ondernemingsplan te maken.
Voor zij die niet weten wat dat is. Het gaat over een investeringsbegroting, een financieringsbegroting, een beginbalans, een resultatenbegroting, een liquiditeitsbegroting en een eindbalans + de ratio’s. Bij de kvk kan je even lezen wat bedoeld wordt. Bij economiehulp.nl vind je een aantal screencasts. Daarvoor hebben we met zorg een lesplan gemaakt waarin we redelijk voortbouwen op wat er al geleerd is en iedere keer iets nieuws toevoegen.
Alleen, nu komt het verschil met wat ze gewend zijn. Ik neem niet de opgaven stap voor stap door op het digibord en vertel hoe het moet. Ik schets contouren en leg hoogstens een klein (kompleet nieuw deel) van een opgave uit. Waarom die keuze om niet uit te leggen? (nb het waarom wordt bevestigd door onderzoek/blogposts die via Twitter tot mij komen en voor het andere deel “kijken naar wat wel en niet werkt”)
- Studenten weten al heel veel, zeker als ze kennis met buurman/vrouw delen of samen kunnen uitzoeken. Uitleg is dan overbodig.
- Op een tentamen is een van de moeilijkste dingen: onderscheiden wat in de tekst relevant en niet-relevant is om de vraag te beantwoorden. Hoe meer je zelf oefent…
- Bij thuis proberen na een uitleg (die zo simpel leek) geven studenten vaak bij de eerste tegenslag op.
- Je onthoudt goed wat je een keer fout hebt gedaan (schijnt een soort van beschermingsmechanisme van je hersenen te zijn).
- Je luistert veel aandachtiger naar uitleg, stelt gerichtere vervolgvragen als je echt niet verder komt.
- Onze studenten houden van DOEN.
Waar komt dan de weerstand vandaan. Sommige studenten willen niet zelf uitzoeken. Het zou kunnen dat die houding voortkomt uit:
- Ik wil geen fouten maken, zeker weten dat ik het meteen de eerste keer goed doe.
- Ik wil/kan geen vragen stellen.
- De overtuiging dat een docent betaald wordt om het uit te leggen.
Hoe ga ik om met die weerstand:
- Ik blijf aangeven dat ik alles wil uitleggen als ik een specifieke vraag krijg. Wel check ik even of de buurman/vrouw het ook niet weet & de uitwerking (die ik op papier bij me heb) niet helpt. Om vervolgens bij een gelijkaardige vraag deze studenten het te laten uitleggen aan de volgende.
- Blijven herhalen dat het niet nodig is om het in de les al alleen te kunnen. Dat je alleen wel moet begrijpen hoe het werkt. Bovendien moedig ik aan om goeie aantekeningen te maken. En om tussen lessen door in het boek en op het internet te zoeken naar informatie die helpt.
- Blijven herhalen dat alle uitwerkingen na de les beschikbaar komen en als ze dan nog vragen hebben dat die dan volgende les nog gesteld kunnen worden.
- Uitleggen dat ik “betaald word” om te zorgen dat ze de techniek kunnen beheersen bij het tentamen. Dat dat zonder zelf te doen/te oefenen niet lukt. Dat de les een plek is waar ze aangemoedigd worden om door te gaan tot ze het begrijpen. En dat ze op die manier de 1ste keer van de door mij aanbevolen 3x oefenen voor het tentamen al achter de rug hebben.
Ik bouw dus in de lessen en het huiswerk “stress” in voor de studenten. En daar worden ze soms echt boos of echt verdrietig over. Ook deze weken weer. En dan vraag ik me weer af …. Ik krijg ook vragen van mentoren. Studenten geven bij hen aan dat ze het niet makkelijk vinden. Een van die mentoren stelde mij de vraag die nu centraal staat in deze blogpost. Mooie vraag.
En daarom is het wel fijn om van buitenaf ook input te krijgen, zoals bij een bedrijfsstagebegeleider/ster deze week. Ergens in het gesprek kwam de zin: vragen stellen als dat “gepast is”. Doorvragen wat daar mee bedoeld werd leverde het volgende op:
Natuurlijk leg ik uit wat ik denk dat de stagiair(e) nodig heeft. En als de student nog meer vragen heeft kan hij die stellen. Dan kunnen er goeie aantekeningen gemaakt worden (om herhaalvragen te voorkomen). Dan verwacht ik dat de student gaat proberen, puzzelen, informatie erbij haalt. En als het dan nog niet lukt, natuurlijk mag hij/zij dan nog wat vragen.
Studenten die bij mij vertrekken aan het eind van het jaar hebben daarna nog maar 1 jaar om die skill (gepast vragen stellen) te leren. Daarna zijn ze op die stageplek waar dat van hen verwacht wordt. Hen daarvoor laten oefenen is een belangrijke reden voor de keuze van manier van lesgeven besef ik nu. Ik weet uit eigen ervaring dat dat belangrijk is voor het beroep en deze stagebegeleider/ster herinnerde mij daaraan.
En ja, ik kan natuurlijk ook nog vaker de vraag stellen: Wat heb je nog nodig om te kunnen beginnen aan deze opgave? Want blijkbaar zijn we het niet altijd eens over wat nodig is vooraf. En als antwoord zijn “Alle VRAGEN goed :)”
Wat valt jullie op in dit verhaal? Wat denken jullie?
Deze post is geschreven als onderdeel van een Quadblog.
Ps Op een of andere manier past deze foto van @Knowmads bij deze blogpost.
Frans Droog 21 september 2013
Ja.
Er zijn nog twee mogelijke redenen volgens mij die je niet expliciet noemt in jouw rijtje
Eén hiervan wordt wel gedekt door het plaatje. “Angst voor verandering.”
Een tweede is een vorm van wat ik meestal aanduidt bij mijn leerlingen als ‘luiheid’. Het is gemakkelijker om antwoorden of oplossingsstrategiën passief te ontvangen dan actief te zoeken en vinden.
Jouw omgang met de weerstand is volgens mij perfect. Blijven herhalen dus. De inspanning geleverd om een antwoord of strategie te vinden zorgt ervoor dat deze beter beklijft. En ook hier is herhalen weer een belangrijke versterkende factor.
Wat jij beschrijft als het aanbrengen van stress is een hele goede strategie en zal leiden tot beter leren. De mogelijke valkuil is dat de stress mogelijk te groot zou zijn en daarmee zijn positieve effect op gerichte inspanningen met gewenste resultaten. Dit lijkt mij hier lang niet aan de orde doordat je prima omgaat met het uitleggen van de reden en het aanbieden van de mogelijkheden.
Ilse Meelberghs 24 september 2013
Dankjewel voor de aanvulling en de bevestiging. Wat je als laatste aangeeft vind ik het moeilijkst. Het balanceren tussen stress en te veel stress.
Dick van der Wateren 21 september 2013
Heel goed, Ilse. En ook goed dat je je twijfel durft te delen.
Ik krijg van sommige van mijn eindexamenleerlingen een zelfde vraag om maar gewoon ‘het antwoord’ te geven, of zelfs een ‘recept’. Mijn antwoord, dat het voor mij heel makkelijk is om hen ‘apekunstjes’ te leren, brengt hen in verwarring. Als ik uitleg dat ik ze meer wil meegeven dan simpelweg de antwoorden, maar hen wil leren zelfstandig en kritisch na te denken en de juiste vragen te stellen, stelt dat niet altijd gerust. Het liefst willen ze de garantie dat ze een goed cijfer halen voor hun eindexamen. Helaas willen schoolleiders vaak hetzelfde: resultaten en hoge cijfers in de scholenlijstjes.
Toch moeten we volhouden. We kunnen het leerlingen en studenten niet kwalijk nemen dat ze alleen voor de kortetermijn-resultaten gaan als ons onderwijs nog steeds zo is ingericht. Vanaf de basisschool moeten we kinderen en jongeren leren zelfstandig en kritisch kennis te vergaren. Alleen zo verandert er iets positief aan het onderwijs.
Ilse Meelberghs 24 september 2013
Dankje voor het plaatsen in de bredere context. Ik realiseer me dat en het voelt inderdaad af en toe als volhouden. Gelukkig heb ik de ervaringen van vorige jaren waarin na een tijdje het merendeel van de studenten gewend zijn en lekker actief samenwerken in de les.
Winnie 23 september 2013
Ik, als student, vond in het begin deze manier van lesgeven heel raar en in het begin kon ik ook wel eens boos(boos is misschien een groot woord) worden wanneer een opdracht niet lukte en ik niet direct een uitwerking kreeg. Uiteindelijk heeft uw manier mij wel actiever gemaakt! Vroeger wachtte ik gewoon op de uitwerking en nu ga ik ook echt stoeien met de opgave.
Daarnaast vind ik het nog altijd jammer dat ik geen les meer krijg van u, uw lessen vond ik altijd heel interessant en ik leerde juist heel veel van uw lessen, juist door uw manier van lesgeven!
Ilse Meelberghs 24 september 2013
Oh Winnie blij verrast dat je reageert. Hopelijk helpt jouw reactie ook die helft van de studenten die het nog even niet (helemaal) ziet zitten. En … bedankt voor het compliment 🙂
Manuela Bazen 26 september 2013
Ja, Ilse, ik ben het met jou en met voorgaande schrijvers eens. Ik denk inderdaad dat ‘weerstand’ een onderdeel is van een dergelijk proces. Naast je lesdoel, vraag je namelijk van je studenten een gedragsverandering. En dat is nou eenmaal de moeilijkse verandering die zeker niet zonder slag of stoot gaat.
Je traint hiermee het nemen van eigen verantwoordelijkheid en zelfstandigheid door telkens weer je studenten de vraag te stellen ‘wat heb je nu nog van mij nodig’. Ik kan me heel goed voorstellen dat het lastig is en je zelfs gaat twijfelen, zeker wanneer ook mentoren je hierover aanspreken. Hopelijk geven alle reacties je voldoende moed om door te gaan.
Ik leer van jouw blog ook weer iets. Bij het begeleiden van stagiaires is het soms ook gemakkelijker ‘het antwoord maar te geven’ (en dat geldt natuurlijk ook voor lln) in plaats van hen -door het stellen van de juiste vragen- zelf te laten nadenken, puzzelen, experimenteren etc. Ik ga hier echt kritischer naar kijken! Dank!
Ilse Meelberghs 26 september 2013
Dankjewel voor aanmoedigen en benoemen van het gewenste gedrag. Ben benieuwd wat dat kritischer kijken oplevert 🙂
lighans 28 september 2013
Ik heb een tijdje op me laten wachten met reageren. Een aantal keren zelfs wat opgeschreven, maar niet een goede toon gevonden. Vandaar een late reactie.
Angst is misschien in eerste instantie geen goede raadgever, maar legt bij mensen wel een voorwaarde aan om eens verder te kijken. Weerstand zit misschien ook in die categorie. Het is een soort oversprong naar een ander gedrag. Tenzij die weerstand natuurlijk dusdanig is ingeprent dat de muur te groot is. Ik vind het zelf wel leuk om de weerstand op te zoeken. Pas als er wrijving is, komt er warmte denk ik altijd maar. Verhitte discussies worden ook beter onthouden toch?
Open vragen stellen of geen direct antwoord geven is een manier om het overspronggedrag te versnellen. Ik vind het heerlijk daarmee te spelen. Op het niveau waarin jouw studenten zich begeven is het goed om ze te belasten met denkwerk voor thuis. Ik vond het zelf erg onbevredigend om een luisterles te krijgen op mijn laboratoriumopleiding waar voor eigen vragen of bezieling geen ruimte was. De stof werd keurig vertelt (met citaten en verwijzingen naar het boek), de sheets mochten we meenemen. Maar geraakt werd ik nooit. Het is dat ik zelf de onderwerpen interessant vond, anders was ik allang vertrokken geweest. Blijkbaar ging deze docent daar van uit, maar ik hoopte dat zij een rolmodel kon zijn van “de vreugde” die bij haar onderwerpen . Het betekende dat ik bar weinig onthouden heb van haar colleges, terwijl ik zo mijn best deed. En dat ik thuis weinig zin had om het boek eens te pakken. Geen idee wat van me verwacht werd.
Dat vind ik dan ook zo leuk aan je blog. Het is de bezieling die er vanaf straalt. Je zal het voor elkaar krijgen. Lijkt me erg leuk om in jouw colleges geïnspireerd te worden. Veel studenten zullen dat pas achteraf beseffen (of nooit).
Ik vond op Pinterest de volgende quote: When one teaches, two learn. (Robert Heinlein). Als antwoord op je Knowmads plaatje.
Ilse Meelberghs 3 oktober 2013
Hans, dankjewel voor compliment over blog/bezieling 🙂 Ook een mooie quote trouwens. Ik onthoud van je reactie de term “overspronggedrag versnellen” Precies dat probeer ik te doen!